τι είναι το έργο τέχνης

…με αφορμή την αμφιλεγόμενη παράσταση της Επιδαύρου που ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων, ανακύπτει και πάλι το ερώτημα τι είναι το εργο τέχνης .

Είναι ό,τι θέλω εγώ?

Εγώ το ορίζω, ανάλογα με την εγκεφαλική ιδιοφυία ή  βλάβη μου?

Μια στιγμή! 

Αλλο πράγμα είναι  η κατάθλιψη του Σοπέν,  η ομοφυλοφιλία του Καβάφη και η παραξενιά του Τάδε και του Δείνα και άλλο η αυθεντικότητα , η ειλικρίνεια και η ουσία του καλλιτεχνικού έργου.

Η βλάβη δεν δημιουργεί, το ταλέντο δημιουργεί.

Το πώς ορίζεται το έργο Τέχνης είναι ένα πρόβλημα… ιδίως εάν προσπαθήσεις να το προσδιορίσεις θετικά. 

Μπορείς όμως να το προσδιορίσεις αρνητικά (αποφατικά), να πεις δηλαδή τι ΔΕΝ είναι ένα έργο τέχνης.

Αφού έψαξα λίγο,  εν συντομία, βρήκα τα εξής κριτήρια:

1)Το έργο Τέχνης δεν έχει χρηστική  - ωφελιμιστική αξία. 

Μια κουτάλα μαγειρέματος με ξυλόγλυπτο όμορφο χερούλι, δεν είναι έργο τέχνης είναι απλά ένα όμορφο αντικείμενο καθημερινής χρήσης.

2)Το έργο Τέχνης είναι μοναδικό , είναι προιόν έμπνευσης και συνήθως διαθέτει ομορφιά και πρωτοτυπία. 

Μπορεί να μην ακολουθεί σταθερούς κανόνες αισθητικής αλλά συγκινεί. 

Δεν είναι μαζικό βιομηχανικό προιόν. 

Ενας πίνακας του Πικάσσο είναι έργο Τέχνης. 

Μια αφίσα της Γκουέρνικα είναι απλό καταναλωτικό προιόν.

3) Το έργο Τέχνης είναι σε άμεση συνάρτηση με τον Δημιουργό του και όχι ανεξάρτητο από αυτόν. 

Είναι προιόν της ψυχής του μυαλού, της πίστης και της ηθικής του καλλιτέχνη. 

Η Γκουέρνικα ερμηνεύεται με βάση τον Ισπανικό εμφύλιο πόλεμο και όχι τον Πελοποννησιακό Πόλεμο. 

Ενας Θεοτοκόπουλος είναι χριστιανός ζωγράφος και όχι Βουδιστής ζωγράφος. 

Αλλά και το ηθικό ποιόν παίζει ρόλο στην αξιολόγηση του πακέτου έργο τέχνης - καλλιτέχνης:

ο Εζρα Πάουντ έγραψε ωραία ποιήματα αλλά, άν σκεφτείς ότι έβγαζε πύρινους λόγους υπέρ του Ναζισμού, σου φεύγει η όρεξη να διαβάσεις τα ποιήματά του. 

4) Ενα σωρό συμβολισμοί παίζουν ρόλο στην Τέχνη… ακόμη και ο Φιλοξενών χώρος… 

…π.χ ένας γλυπτός Σταύρός από 10000 κουτάλες μπροστά από το μνημείο των θυμάτων της πείνας στην κατοχή μπορεί να έχει κάποια καλλιτεχνική συμβολική αξία. 

Εάν όμως είναι μπροστά από τον σύλλογο Χριστιανών ….χαρμπουργερόφιλων. δίνει άλλη αίσθηση. 

Αν έχει και κόκκινα γλομπάκια που αναβοσβήνουν και λένε "ψηφίστε Ομπάμα να λιγδώσει το άντερό σας" , είναι απλά διαφημιστικό τρύκ!!

Είναι δύσκολη ιστορία, τί είναι και τί δεν είναι έργο Τέχνης. 

Ενα ξεκαρδιστικό βιβλιαράκι -δεν θυμάμαι εκδοτικό οίκο και δεν ξέρω που το έχω βάλει- έχει τίτλο" Μπρανκούζι εναντίον Ηνωμένων Πολιτειών". 

Περιγράφει την δίκη που έκανε πριν ένα αιώνα ο μοντέρνας τεχνοτροπίας, Γαλλορουμάνος γλύπτης Μπρανκούζι, εναντίον του τελωνείου των Ηνωμένων Πολιτειών. 

Ενα γλυπτό του -που ήταν αφηρημένο και έμοιαζε κάπως με φλόγα-  είχε τον τίτλο "πουλί".

Ο Μπρανκούζι το έστειλε από το Παρίσι στην Νέα Υόρκη σε μια έκθεση. 

Στο τελωνείο , οι τελωνειακοί δεν το θεώρησαν έργο τέχνης που σαν τέτοιο θα ήταν αφορολόγητο, αλλά το κατέταξαν στην κατηγορία "εργαλεία- σιδηρικά" και το φορολόγησαν. 

Εγινε δίκη όπου υπήρχαν μάρτυρες και από τις δύο πλευρές (Αμερικανικού κράτους και Μπρανκούζι), κριτικοί Τέχνης, διευθυντές Μουσείων, γλύπτες κλπ. 

Οι διάλογοι ανάμεσα στους ατυχείς δικαστές και τους συντηρητικούς ή προοδευτικούς κριτικούς τέχνης (μιλάμε για την δεκαετία του 1920...) , έχουν πολύ ενδιαφέρον και απίστευτη πλάκα. 

Τελικά δικαιώθηκε, στο νήμα, ο Μπρανκούζι...

Εγινε μεγάλος ντόρος στον τύπο γιατί ήταν πιασάρικο θέμα .

 Εβαλαν φωτογραφίες του γλυπτού- που σίγουρα δεν έμοιαζε με πουλί- και ρωτούσαν "Is this a bird?. 

Μετά την απόφαση του δικαστηρίου ξανάβαλαν τεράστιες φωτογραφίες του γλυπτού και αναφώνησαν:

 "It is really a bird!!!"

Τα εικαστικα έργα τεχνης είναι και επένδυση και τελικά  αποτιμώνται με βάση  την προσφορά και την ζήτηση.

 Η ζήτηση έχει άμεση σχέση με την φήμη του καλλιτέχνη στην αγορά Τέχνης κυρίως,  παρά στον κύκλο των πραγματικών φιλότεχνων. 

Έχουν υπερτιμηθεί απίστευτα κάποιοι τριτεύοντες καλλιτέχνες και τα έργα τους πουλιούνται σε αστρονομικές τιμές ενώ οι ίδιοι δεν ήξεραν καλα- καλά να ζωγραφίσουν. 

Π.χ ο Αντυ Γουόρχολ ήταν σχεδιαστής παπουτσιών μέχρι να τον "ανακαλύψει" και να τον προβάλλει ο Ιόλας, ένας παμπόνηρος Αιγυπτιώτης που είχε μεγάλη επιρροή ως διεθνής γκαλερίστας. 

Ενας  υπερτιμημένος ζωγράφος είναι ο Θεόφιλος που θα παρέμενε άγνωστος άν δεν τον πρόβαλε ο Τεριάντ στο Παρίσι. 

Διάβασαν τα δημοσιεύματα στο πρωτοποριακό περιοδικο τέχνης "Μινώταυρος"  όπου έγραφε ο Τεριαντ και τότε, οι ημέτεροι κουλτουριάρηδες (Ελύτης κλπ) , εντυπωσιάστηκαν και έγραψαν εκτενείς υμνητικές μονογραφίες.

Αφού τον θαύμασαν οι γκουρού των Παρισίων, έπρεπε να κάνουν το ίδιο και οι δικοί μας κουλτουριάρηδες….τι πολιτιστική αποικία είμαστε?

Η μεγαλύτερη αντίστοιχη πλάκα είχε γίνει προ ετών με τον κλαρινιτζή Αθίγγανο εκ Λιβαδειάς , Γιώργο Μάνγκα. 

Επαιζε στα πανηγύρια με λαμέ κουστούμια και χρυσές καδένες,  ανέμελος, έως ότου τον παρακολούθησε κάποιος Γάλλος δημοσιογράφος της Liberation. 

Δημοσίευσε ένα εκτενές αφιέρωμα για τον μεγάλο αυθεντικό λαικό καλλιτέχνη της Ελλάδας... και έπεσαν ξεροί οι ημέτεροι γαλλοτραφείς κουλτουριάρηδες!! 

Να γράφει η Liberation και να μην έχουμε πάρει χαμπάρι!!! 

Ντροπή!!! 

Και να τα αφιερώματα η Ελευθεροτυπία, να τα κανάλια προβολή....τά παιξε και ο ίδιος ο Γιώργος Μάγκας!

οι παρατρεχάμενοι

 …κάποτε, έκανα παρέα με ένα γερο - Πασόκο, παλιό συνδικαλιστή.

… είχε γνωρίσει σε βάθος τους κρατικούς και πολιτικούς μηχανισμούς στην Ελλάδα και μου είχε πεί κάτι καταπληκτικό: 

…ακου να δείς, μου είχε πει…νομίζεις ότι στην Ελλάδα διοικούν οι υπουργοί? 

…εντάξει, κάτι προσπαθούν να κάνουν, αλλά γενικά καταφέρνουν λίγα… γιά δύο λόγους: 

…πρώτον, όλος ο μηχανισμός του κράτους , οι μόνιμοι δημόσιοι υπάλληλοι δηλαδή, έχουν αποδυναμωθεί .

Έχουν σχεδόν ευνουχισθεί απο σοβαρές αρμοδιότητες.

Δεν παίρνουν αποφάσεις… απλά διεκπεραιώνουν υποθέσεις.

Τσαλαβουτάνε μέσα σε μιά πολύπλοκη νομοθεσία,  προσπαθώντας να φυλάξουν τον κώλο τους και να μην εκτεθούν απο τις αυθαιρεσίες των πολιτικών τους προισταμένων.

Και ο δεύτερος λόγος ? τον είχα ρωτήσει.

«Ο δευτερος λόγος πολιτικής αδυναμίας είναι τα στελέχη που διορίζουν οι ίδιοι».

Οι άνθρωποι του κομματικού σωλήνα, οι κομματάρχες, οι άνθρωποι του προσωπικού τους μηχανισμού, αυτοί που τους στήριξαν.

Οι περισσότεροι απο αυτούς τους παρατρεχάμενους είναι ανεπάγγελτοι.

Προσπαθούν να βολευτουν σε κατώτερες πολιτικές θέσεις.

Και δεν είναι λίγοι.

Είναι δέκα χιλιάδες, όλοι μαζί, στα δύο κόμματα . ( εννοούσε ΝΔ και ΠΑΣΟΚ).

Όλοι αυτοί, μετά κάθε εκλογή  , σφάζονται μεταξύ τους για μιά θεσούλα.

Είναι σκληρός ο ανταγωνισμός, κυρίως εσωκομματικά.

Βγαίνουν μαχαίρια για μια ψωροθέση με σύμβαση 1-2 ετών,  που τάχα «υπόσχεται πολλά».

Αυτοί διοικούν , στην ουσία…αυτοσχεδιάζοντας, χωρίς γνώση και κρίση πάνω στο αντικείμενο που ανέλαβαν.

Όταν τα κάνουν θάλασσα -γιατί συνήθως έτσι γίνεται- οι υπουργοί τους αντικαθιστούν  με άλλους απο την δεξαμενή των δέκα χιλιάδων.

«Και ποιό είναι το κίνητρο συνήθως? 

…το κέρδος? το βόλεμα? 

…η απελπισία που δεν έχουν μόνιμη, καλή δουλειά?», τον είχα ρωτήσει.

Κάθησε και σκέφτηκε λίγο.

Σαν αν μην είχε έτοιμη απάντηση.

Τελικά μου είπε το εξής:

«άκου να δείς», μου είπε, «το κυριότερο κίνητρο νομίζω ότι είναι η μωροφιλοδοξία της εξουσίας. Να νιώσουν σημαντικοί έστω και για λίγο. Είναι απαραίτητο συναίσθημα σε άτομα χαμηλής αυτοεκτίμησης»

εγώ να ´μαι καλά και ας καεί το σύμπαν

 Μου την δίνουν όσοι προσωποποιούν κάθε πρόβλημα. 

Είναι καλό κριτήριο να δείς πόσο εγωκεντρικός είναι κάποιος.

Λες πχ «η μόλυνση της ατμόσφαιραςστην Αθήνα βαίνει χειροτερεύει συνεχώς» και σου λέει : «στην Βαρυμπόμπη που μένω ο αέρας είναι  θαυμάσιος». 

Λες : «ο κορωνοιός ξεπάτωσε την οικονομία και θέριεψε την ανεργία» και σου απαντάει: «είμαι δημόσιος υπάλληλος και έχω μονιμότητα». 

….είναι αυστηρά αυτοαναφορικοί…όλα αναφέρονται στον υπέροχο και σημαντικό εαυτό τους.

Είναι οι χειρότεροι εραστές: έχουν μόνο απαιτήσεις.

Είναι οι πιο εκνευριστικοί   συνεργάτες, εργοδότες και πρώην σύζυγοι: 

ό,τι πιάσουν στην χούφτα τους δεν το αφήνουν με τίποτε. 

Χούφτες - Τανάλιες και μυαλό- τσιμέντο.

…δεν αξίζει να συζητάς πολύ , μαζί τους…φυσικά και δεν αλλάζουν άποψη παρά μόνο εάν πεισθούν ότι τους συμφέρει. 

….όταν μου λένε με ύφος διάφορες παπαριές, απλά κουνάω  το κεφάλι μου με δυσερμήνευτες κινήσεις . 

Συνήθως έτσι, γλυτώνω.