Ένας δείκτης πρωτογονισμού μιας κοινωνίας είναι η καταφυγή στην μαγική σκέψη:
η μαγική σκέψη πιστεύει αυθαίρετα στο συσχετισμό άσχετων πραγμάτων, κατασκευάζει αυθαίρετα νοηματικά σχήματα και καταφεύγει σε τελετουργίες που ανακουφίζουν ψυχολογικά.
Για παράδειγμα οι προλήψεις: αν βάλω ένα σκόρδο πάνω από την πόρτα μου θα αποφύγω τον σατανά που δεν ανέχεται την μυρωδιά του.
Αν χοροπηδήσω τελετουργικά με τους άλλους ινδιάνους γύρω απο το τοτέμ, θα βρέξει και δεν θα ψοφήσουν οι βίσωνες από την ανομβρία και εμείς που τους τρώμε.
Ακόμη και σε ψυχοπαθολογίες συναντάμε τελετουργίες:
…αν πλύνω τα χέρια μου αποκαθαίρομαι από τις ενοχές και το άγχος για πέντε λεπτά…
(γί αυτό τα πλύνω τριάντα φορές την ημέρα και τα έχω ξεσκίσει).
Οι διαδηλώσεις στην Ελλάδα έχουν επίσης τελετουργικό χαρακτήρα:
κάποτε ήταν αποτελεσματικές, άρα έλυναν προβλήματα, έστω πρόσκαιρα.
Επειδή λοιπόν στο παρελθόν ήταν αποτελεσματικές, εγγράφηκαν βαθειά στην συλλογική μας μνήμη ως λύση σε κάθε πρόβλημα.
Αφού ο λαός- μωρό υποφέρει, πρέπει να σκούξει για να βγάλει η μάννα-κυβέρνηση το βυζί.
Το πρόβλημα είναι ότι η κυβέρνηση το παίζει μάννα αλλά συνήθως συμπεριφέρεται σαν μητριά, οπότε μάλλον τις έχει χεσμένες και τις διαδηλώσεις και τους διαδηλωτές.
Καταφεύγει σε κόλπα :
Τους υπόσχεται τόνους φρέσκο γάλα και μετά τους ξεχνάει.
…η δίνει λίγο γάλα στους μισούς και στους άλλους τίποτε, για να μαλώσουν μεταξύ τους.
Αλλά η κυβέρνηση, σαν επίσης πρωτόγονη, καταφεύγει σε δικές της τελετουργίες: βάζει τα τσιράκια της να δίνουν αποπροσανατολιστικές και ψευδείς συνεντεύξεις.
Τελετουργίες από όλους… και ορθός λόγος με καλή πρόθεση, πουθενά.
Η τελετουργία του λαού κατάντησε να μην γίνεται μόνο για να αφυπνιστεί η εξουσία.
Η τελετουργία δρα και απενοχοποιητικά: «αγωνιστήκαμε».
«Δεν δειλιάσαμε».
«Η ταξική πάλη συνεχίζεται».
Είναι πολλές οι εμμονές που πρέπει να δικαιωθούν.
Χωρίς εμμονές, νιώθουμε γυμνοί.
Είναι απαίσιο να πρέπει να εφευρίσκουμε, κάθε φορά, νέες λύσεις σε παλιά προβλήματα.