…πως εύρισκαν παλιά οι γυναίκες τον μελλοντικό τους σύζυγο:
ο κλήδονας
…πρώτα, διαπίστωσα μιά δυσκολία των γυναικών στην εξεύρεση του. «σωστού» άντρα:
το διαδίκτυο είναι γεμάτο από σχετικές αναφορές στους άντρες που «δεν υπάρχουν» είτε γιατί είναι «άχρηστοι», είτε «ευθυνόφοβοι», «παρτάκηδες»…ή απλά, …«μαλάκες».
…μετά, έψαξα να βρω τι είναι ο «κλήδονας» γιατί από παλιά μου είχε κολλήσει το χαζό ποιηματάκι του Σεφέρη :
τα μονοκοτυλήδονα και τα δικοτυλήδονα
ανθίζανε στον στον κάμπο
μου το ´χαν πει το στον κλήδονα
και σμίξαμε φιλήδονα
τα χείλη μας Μαλάμω!
Τελικά, κατέληξα στον «Κλήδονα» ως μέθοδο ανίχνευσης του «σωστού» άντρα:
Ο κλήδονας είναι έθιμο με τις ρίζες του στην αρχαιότητα, γιορτάζεται στις 23- 24 Ιουνίου και σύμφωνα με τη λαϊκή αντίληψη εμφανίζεται στις άγαμες κοπέλες η ταυτότητα του μελλοντικού τους συζύγου.
Εντάσσεται στα λατρευτικά έθιμα, σχετίζεται με τη διαδοχή των εποχών του έτους (συμπίπτει με το θερινό ηλιοστάσι), ενώ πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι ενέχει την τεχνική της μαντείας (μάλιστα, η ετυμολογία της λέξης το μαρτυρεί, καθώς κατά τους Liddel- Scott «κλήδων» σημαίνει «οιωνός», μήνυμα με μαντικό περιεχόμενο). Είναι τελετουργική γιορτή με συμβολισμούς.
Διακρίνεται, επίσης, για τη θεατρικότητά του, ενώ έχει έντονο το φολκλορικό στοιχείο.
Ο κλήδονας τελείται διαχρονικά, ως έθιμο στην αρχαιότητα αναφέρεται στην αρχαία ελληνική γραμματεία με την έννοια του «γνωστοποιώ».
Συνεχίζεται στο Βυζάντιο και στην Τουρκοκρατία.
Πώς, όμως, πραγματοποιείται το έθιμο του κλήδονα;
Στις 23 Ιουνίου, παραμονή του Αϊ Γιαννιού, τα αγόρια της γειτονιάς ανάβουν τρεις μεγάλες φωτιές στη σειρά, μόλις αρχίσει να βραδιάζει.
Χρησιμοποιούν τα μαγιάτικα στεφάνια που έφερναν τα κορίτσια ως προσανάμματα.
Πάνω από τις φωτιές πηδάνε όλοι, αγόρια και κορίτσια.
Επίσης, προετοιμάζεται ο κλήδονας σε ένα σπίτι της κοινότητας.
Το απόγευμα της ημέρας ένα μικρό αγόρι ή κορίτσι πηγαίνει σε μια πηγή ή ένα πηγάδι ή τρεις διαφορετικές βρύσες και παίρνει νερό με ένα δοχείο.
Το μεταφέρει στο σπίτι χωρίς κατά τη διάρκεια της μεταφοράς του να μιλήσει.
(Γι΄αυτό το νερό ονομάζεται «αμίλητο»…η αλαλία σχετίζεται με τη μαντική αξία, τη μυστηριακότητα).
Όταν τελικά φτάσει στον προορισμό του, χύνεται σε δοχείο με στενό λαιμό, για να μη βλέπει αυτός που βγάζει τα αντικείμενα, όταν ανοιχτεί ο κλήδονας.
Όσοι πάρουν μέρος στον κλήδονα φέρνουν διάφορα μικροκοσμήματα ή αντικείμενα, δαχτυλίδια, δαχτυλήθρες, καρφίτσες, κουμπιά, ακόμα και φρούτα, όπως μήλα σημαδεμένα με κρυφά σημάδια, τα ρίχνουν μέσα στο νερό, αφού αφιερωθούν νοερά σε κάποιο αγαπημένο πρόσωπο.
Ακολουθεί το κλείδωμα του δοχείου, ενώ μια γυναίκα απαγγέλει: «Κλειδώνουμε τον κλήδονα, με τ΄ Αϊ-Γιαννιού τη χάρη κι όποια ‘χει καλορίζικο, να δώσει να το πάρει».
Στη συνέχεια ο κλήδονας σκεπάζεται με πανί ή με μαντίλι κόκκινου χρώματος (το κόκκινο χρώμα ταυτίζεται με την ταχύτητα) και στεφανώνεται με φύλλα.
Μετά τη δύση του ηλίου, οι κοπέλες βγάζουν το κλειδωμένο αγγείο, σκεπασμένο και στεφανωμένο στο ύπαιθρο.
Εναλλακτικά, σε δωμάτιο του σπιτιού ή κάτω από μια τριανταφυλλιά. Τα άστρα, θεωρείται, πως θα επιδράσουν στο αγγείο και ο κλήδονας θα προσλάβει μαντική και τελεστική δύναμη.
Το βράδυ της παραμονής γίνεται χρήση και άλλων τρόπων της μαντικής, όπως ονειρομαντεία, κατοπτρομαντεία, για να αποκαλυφθεί στο κορίτσι ο μελλοντικός σύζυγός του.
Πριν την ανατολή του ηλίου, για να μην καταστρέψει το ηλιακό φως το μαγικό πλέγμα που έχει δημιουργήσει η προηγούμενη νύχτα, το αγγείο μεταφέρεται μέσα στο σπίτι σε σκιερό μέρος, μέχρι να ανοίξει ο κλήδονας.
Όταν προσέλθουν στο σπίτι τα κορίτσια και τα αγόρια που έχουν βάλει τα «ριζικάρια», αρχίζει η τελετή του ανοίγματος, βγάζοντας ένα ένα τα αντικείμενα με τυχαία σειρά. Καθώς τα αντικείμενα βγαίνουν με τυχαία σειρά στο κάθε ένα απαγγέλεται ένα αυτοσχέδιο δίστιχο- προφητεία για τον κάτοχο του σημαδιού.
Τα δίστιχα δεν είναι μόνο ερωτικά ή προφητικά αλλά και σκωπτικά, σατιρικά.
Μετά ακολουθεί κέρασμα και χορός.
Όταν οι κοπέλες επιστρέφουν στα σπίτια τους, προσέχουν ποιο όνομα ή λέξη θα πρωτακούσουν στο δρόμο, γιατί θα συσχετίζεται με την ανοιχτή τύχη τους εκείνη τη βραδιά.
Οι γυναίκες κατέφευγαν στη μαγεία και σε μαντικές τέχνες, όπως ο κλήδονας, για να μάθουν για το μελλοντικό τους σύντροφο.
Εξ ου και περιοριζόταν τα θέματα των μαντικών διστίχων σε θέματα γάμου αλλά και το ακροατήριο περιοριζόταν σε άγαμους νέους και κυρίως κορίτσια, τα οποία επιθυμούσαν να μάθουν πώς θα αποκατασταθούν.
Ο κλήδονας έδινε την ευκαιρία στα κορίτσια να βγουν από το σπίτι τους και να συναναστραφούν με το άλλο φύλο σε ένα πλαίσιο «εθιμικά διασφαλισμένο», εξασφαλίζοντας μια στοιχειώδη δημόσια προβολή μέσα από το χορό και το τραγούδι και παράλληλα γνωριμία με κάποιον μελλοντικό σύντροφο.
